دنياي پزشكي

انواع اسيد اچ يا اسيد فسفريك براي ايجاد سطح نامنظم بر روي ميناي دندان استفاده مي شود. اين ژل براي اولين بار در سال 1955 توسط بونوكور وارد دنياي تجهيزات دندانپزشكي شد. اين اسيد اچ با ايجاد حفره هايي در سطح دندان سبب مي شود تا كامپوزيت رزين ها به سطح دندان بهتر بچسبند. از ديگر كاربردهاي اين اسيد مي توان به كاربردهاي زيبايي وچسباندن نگين به دندان اشاره كرد.

پوسيده شدن دندان يكي از عوامل مهم مراجعه به دندانپزشكان به شمار مي رود. در طي اين ساليان مطالعات زيادي صورت گرفته كه علاوه بر دوام زياد، كم هزينه و قابل دسترس باشد. دندانپزشكان با بهره گيري از روش هاي ترميم علاوه بر زيبايي سعي بر بازسازي دندان داشته اند. در ادامه همراه ما باشيد تا شما را با انواع اسيد اچ، كاربردها و نحوه استفاده از آن اشنا نماييم.

اسيد اچ چيست؟

اسيد اچ يا Acid etchant نوعي ژل است كه داراي اسيد فسفريك با غلظت هاي ۱۵٪ ، ۳۴٪ يا ۳۷٪ هستند كه غلظت 37% رايجترين غلظت موجود در بازار تجهيزات دندانپزشكي است. به طور كلي اسيد اچ سبب ايجاد فضاهاي ميكروسكوپي يا ايجاد زبري در سطح دندان مي شود كه هنگامي كه باندينگ و يا چسب بر روي آن قرار مي گيرد به روند اتصال كمك مي كند. هنگام خشك كردن سطحي كه اچ قرار دارد به رنگ سفيد گچي يا مات بر روي دندان ايجاد مي شود. اين نوع اسيد باعث پاك شدن آلودگي سطح هم مي شود و به مرطوب بودن ميناي دندان هم كمك مي كند.

در واقع وجود اسيد اچ در دندانپزشكي باعث افزايش سطح حفره، گيره كامپوزيت رزين ها و در نهايت باعث بهبود هماهنگي لبه اي ترميم مي شود. همين طور اسيد اچ باعث افزايش مقاومت نسبت به پوسيدگي هاي در حال پيشرفت در مينا و سمان هم مي شود.

يكي از مواردي كه در خريد اسيد اچ بايد در نظر بگيريم وسيكوزيته است كه بايد ويسكوزيته مناسبي داشته باشد كه روش استفاده دقيق آن را تسهيل مي‌كند، اما همچنين مهم است كه در جايي كه آن را تزريق كرده‌ايم باقي بماند، بنابراين، يك ويژگي ضروري كه بايد در زمان انتخاب محصول به دنبال آن باشيم، تيكسوتروپي است. اين خاصيتي است كه به آن اجازه مي دهد زماني كه مي خواهيم آن را تزريق كنيم جريان پيدا كند و چسبناك تر شود و از سطح دندان خارج نشود.

كاربرد ژل اسيد اچ چيست؟

همانطور كه در مطالب بالا گفته شد انواع اسيد اچ براي از بين بردن ميناي دندان و ايجاد حفره در آن استفاده مي شود تا بازدهي چسب را افزايش دهد. زمان تقريبي استفاده از اين اسيد 15 ثانيه است اما در برخي محصولات در توضيحات آن زماني بين 20 الي 30 ثانيه را در نظر مي گيرند. البته توجه داشته باشيد كه ماندن بيش از اندازه اين اسيد بر روي دندان نه تنها نتيجه مثبتي ندارد بلكه با افزايش زبري و كاهش استحكام چسب مي شود.

ايجاد حفره هاي 2 تا 2.5 ميكرومتر براي اچ كردن مجاز بوده و اچ كردن عميق تر سبب ايجاد پيوند ضعيفي بين دندان و مواد كامپوزيت مي شود و در برخي موارد باعث حساسيت دندان خواهد شد. البته براي جلوگيري از ايجاد حساسيت بعد از اچ كردن و قبل از باندينگ، برخي دندانپزشكان از محلول هاي ضد حساسيت استفاده مي كنند.

در گذشته اين زمان به يك دقيقه هم مي رسيد اما در حال حاظر اين زمان به شدت كاهش پيدا كرده و حتي برخي دندانپزشكان اصلا از اين روش استفاده نمي كنند. اخيراً مواد باندينگ توليد مي شوند كه خودشان عمليات اچ كردن را به صورت خودكار انجام مي دهند.

از ديگر كاربردهاي اين ژل مي توان به فراهم سازي ميناي دندان جهت پر كردن كامپوزيت، باند، براكت هاي ارتودنسي و ديگر موارد اشاره كرد. همچنين از آن براي چسبندگي سطحي و چسباندن كامپوزيت به سطح دندان و يا حتي چسباندن نگين به دندان استفاده مي شود.

مزاياي استفاده از اسيد اچ:

• داراي قابليت شستشوي سريع و آسان با اسپري آب
• باقي نماندن مواد ارتقاء استحكام باندينگ ميان مواد ترميمي و دندان
• قابليت از ميان برداشتن لايه اسمير حاوي پليمرهايي كه با زيست سازگاري دارند
• فاقد هر گونه عوارض به دليل داشتن قوام ايده آل
• امكان دسترسي به نواحي كه دسترسي به آن دشوار است.

معايب استفاده از اسيد اچ:

به دليل وجود فسفريك اسيد و خاصيت اسيدي آن، دندانپزشك بايد مراقب باشد تا اين اسيد به چشم و يا پوست بيمار برخورد نكند زيرا ممكن است به چشم نفوذ كرده و آسيب وارد نمايد، از جمله نشانه هاي سوختگي شيميايي چشم مي توان به درد چشم، قرمزي، سوزش، ناتواني در باز نگه داشتن پلك، تورم پلك و ايجاد تاري در ديد اشاره كرد.

اگر اين ماده با چشم شما برخورد كرد سريعا بايد چشم را به مدت حداقل ده دقيقه با آب بشوييد. حتما براي اين كار از مواد شوينده چشم استفاده كنيد اگر هم در دسترس نبود آب خالي كفايت مي كند. مخلوط شدن اسيد با آب سبب رقيق شدن آن شده و سبب مي شود آسب وارده به شدت كاهش يابد.

انواع اسيد اچ:

• انواع اسيد اچ به صورت مايع و يا ژل هستند كه هر دو مي توانند داخل سرنگ و يا قوطي قرار بگيرند. 
• جنس اين اسيدها از فسفريك يا هيدروفلوريك است كه جهت اچ كردن مينا از اسيد فسفريك و جهت اچ كردن عاج از اسيد هيدروفلوريك استفاده مي شود. غلظت اسيد فسفريك به صورت تجاري بين 30 تا 40 درصد است كه رايج ترين آن 37 درصد است. غلظت هيدروفلوريك بين 5 تا 10 درصد است.

درصد غلظت بسته به فسفريك يا هيدروفلوئوريك بودن آن متفاوت است. اسيد فسفريك به صورت تجاري در غلظت هايي بين ۳۰ تا ۴۰ درصد موجود بوده كه رايج ترين آن ۳۷ درصد مي باشد. هيدروفلوريك اسيد معمولاً در غلظت هايي بين ۵% تا ۱۰% استفاده مي شود.

نحوه نگهداري از اسيد اچ:

براي نگهداري از اين ژل حتماً موارد زير را رعايت كنيد:

1. قراردادن آن دور از تابش خورشيد
2. نگهداري از آن در دماي ۲۳ درجه سانتي‌گراد
3. بستن بلافاصله درب بسته پس از هر بار مصرف

چه زماني نمي‌توان از acid etch استفاده كرد؟

• استفاده در كودكان، بيماران با نيازهاي ويژه و افراد مسن ممكن است دشوار باشد زيرا دستيابي به كنترل خوب رطوبت احتمالا غيرممكن باشد.
• در بيماراني كه كنترل عالي رطوبت امكان پذير نيست، نبايد استفاده شود.
• در طول معالجه بيماراني كه نمي توانند قرارهاي وقت گير را تحمل يا تسهيل كنند، نبايد استفاده شود.

منبع: 

انواع اسيد اچ و كاربرد آن در دندانپزشكي